ใครจะรู้ ว่าซื้อน้ำมันปลาแล้วจะได้พิษแถมมาด้วย
ทำไมต้องใส่ใจในการเลือกซื้อน้ำมันปลา ?
น้ำมันปลา เป็นแหล่งของกรดไขมันโอเมก้า-3 ที่มีประโยชน์ต่อสุขภาพ ช่วยสนับสนุนการทำงานของสมอง ระบบหัวใจ และยังมีประโยชน์ในการลดอาการอักเสบต่างๆ แต่หากเลือกซื้อน้ำมันปลาที่ไม่ได้มาตรฐาน อาจทำให้เราได้รับ “ของแถม” ที่ไม่พึงประสงค์ อาจได้รับสารปนเปื้อน เช่น โลหะหนัก สารพิษ สารตกค้าง หรือกรดไขมันอื่นๆ ที่ร่างกายไม่ต้องการ หรือแม้กระทั่งน้ำมันปลาที่โดนอากาศ ก็สามารถเสื่อมสภาพ มีกลิ่นเหม็นหืน และก่อเกิดพิษต่อร่างกายได้เช่นกัน ดังนั้น การเลือกรับประทานน้ำมันปลาที่ปลอดภัย มีคุณภาพ และได้มาตรฐาน จึงเป็นสิ่งสำคัญ
เราควรเลือกน้ำมันปลาที่มีคุณภาพ และได้มาตรฐาน โดยในเบื้องต้น สามารถดูได้จากสีของน้ำมันปลาที่รับประทาน หากมีความใสยิ่งมาก ยิ่งบริสุทธิ์ ยิ่งแสดงถึงความปลอดภัย และปราศจากสารปนเปื้อนที่ไม่ต้องการ
วิธีเลือกน้ำมันปลาที่มีคุณภาพและปลอดภัย
- ตรวจสอบกระบวนการผลิตที่ได้มาตรฐาน
ควรเลือกผลิตภัณฑ์ที่มีมาตรฐานในการผลิต เพื่อให้สามารถรักษาคุณค่าทางโภชนาการของกรดไขมัน Omega 3 ได้ ในขณะเดียวกันควรมีความสามารถในการกำจัดสารปนเปื้อน หรือลดความเสี่ยงของการปนเปื้อนที่อาจเกิดขึ้น ให้น้อยที่สุด เพื่อมิก่อให้เกิดเป็นอันตรายต่อสุขภาพ
การกลั่นแบบสุญญากาศ : ช่วยลดสารปนเปื้อน และคงคุณค่าของกรดไขมันโอเมก้า-3
- ใช้ของเหลวพาหะในกระบวนการกลั่นแบบสุญญากาศ เพื่อลดสารปนเปื้อนในระดับสูง โดยการกลั่นแบบสุญญากาศจะทำให้จุดเดือดของสารลดลง ทำให้การใช้ความร้อนในการกลั่นลดลง นอกจากจะได้สารที่บริสุทธิ์ขึ้นแล้ว ยังทำให้น้ำมันปลาคงคุณภาพที่ดีอีกด้วย
การสกัด และ การเอสเทอริฟิเคชัน (Esterification) : ช่วยเพิ่มความเข้มข้นของ EPA และ DHA
- ใช้กระบวนการสกัดแยกกรดไขมันและทำการเอสเทอริฟิเคชัน เพื่อเพิ่มความเข้มข้นและคงสภาพของน้ำมันปลา โดยน้ำมันปลาจะถูกแยกเป็นกรดไขมันโดยวิธีการ Saponification กับด่าง แล้วละลายด้วยตัวทำละลายอินทรีย์ จากนั้นแยกเฟสด้วยน้ำและกรด แล้วจึงทำ Esterification เพื่อให้ได้กรดไขมันที่ต้องการ เป็นกระบวนการที่สกัดเอา EPA และ DHA ออกมาจากน้ำมันปลาได้อย่างมีประสิทธิภาพ
การป้องกันการออกซิเดชัน : น้ำมันปลาที่ดีต้องผ่านกระบวนการป้องกันการเสื่อมสภาพ เช่น การใช้ไนโตรเจนกันอากาศ (Nitrogen Flush)
- ปราศจากกลิ่นคาวและรสขม เนื่องจากกระบวนการที่ควบคุมการออกซิเดชันได้ดี รวมไปถึงบรรจุภัณฑ์ที่ป้องกันอากาศไม่ให้ทำปฏิกิริยาออกซิเดชันกับน้ำมันปลาได้ เช่น แคปซูล Licaps และกระบวนการ Nitrogen flush
2. ตรวจสอบมาตรฐานความปลอดภัย
- มองหาผลิตภัณฑ์ที่ได้รับการรับรองมาตรฐานจากองค์กรที่น่าเชื่อถือ เช่น International Fish Oil Standards (IFOS) ซึ่งเป็นมาตรฐานของน้ำมันปลาที่เป็นที่ยอมรับทั่วโลก โดยมีการควบคุมทั้งปริมาณของ Omega-3 ให้ได้ตรงตามที่ระบุไว้ข้างฉลาก รวมไปถึงสารปนเปื้อนที่ต้องต่ำกว่ามาตรฐาน
เกณฑ์มาตรฐานของน้ำมันปลา
นอกจากเกณฑ์ปริมาณของ Omega-3 ในน้ำมันปลาที่ได้แล้ว การเลือกน้ำมันปลาที่ดีควรพิจารณาค่ามาตรฐานด้าน ความคงตัว (Stability) และ ความบริสุทธิ์ (Purity) ของน้ำมันปลาด้วย เพื่อให้แน่ใจว่า จะไม่มีการปนเปื้อน หรือเสื่อมสลาย และยังคงคุณภาพของโอเมก้า-3 ที่เป็นประโยชน์ต่อร่างกายได้อย่างครบถ้วน
ค่าความคงตัว (Stability)
Total oxidation หรือ TOTOX เป็นการดัชนีของค่า Lipid Oxidation ที่ใช้วัดการเกิดออกซิเดชันของน้ำมันปลา ซึ่งเป็นค่าที่แสดงถึงการเสื่อมของน้ำมันปลาเมื่อทำปฏิกิริยากับอากาศ หรือ ออกซิเจน ส่งผลให้น้ำมันปลาเสื่อมและมีกลิ่นเหม็นหืน
ค่าดัชนี TOTOX คำนวณจากค่าเปอร์ออกไซด์ (Peroxide Value) และค่าแอนิซิดีน (Anisidine Value) ซึ่งเป็นค่าที่บ่งบอกถึงระดับของสารประกอบที่เกิดจากปฏิกิริยาออกซิเดชันในน้ำมัน
- เปอร์ออกไซด์ บ่งบอกปริมาณเปอร์ออกไซด์ ซึ่งเป็นสารประกอบที่เกิดขึ้นในระยะเริ่มต้นของการเกิดออกซิเดชัน
- แอนิซิดีน บ่งบอกปริมาณสารประกอบที่เกิดขึ้นในระยะต่อมาของการเกิดออกซิเดชัน ซึ่งเป็นสารประกอบที่มีความเป็นพิษสูงกว่าเปอร์ออกไซด์
ดังนั้น หากค่า TOTOX สูงเกินไป หมายถึง น้ำมันปลานั้นมีความเสื่อมสภาพ และอาจส่งผลเสียต่อสุขภาพได้
ค่าความบริสุทธิ์ (Purity)
- โลหะหนัก (Heavy Metals) : น้ำมันปลาที่ดีควรผ่านการตรวจสอบว่าไม่มีสารโลหะหนัก เช่น ปรอท ตะกั่ว แคดเมียม และสารหนู
Heavy metal เนื่องจากปลาที่มีแหล่งที่มาจากทะเลน้ำลึกส่วนใหญ่จะพบการปนเปื้อนโลหะหนักในปริมาณสูง ซึ่งปัจจุบันพบว่าโลหะหนักที่มักปนเปื้อนมากับปลาทะเลน้ำลึก คือ ปรอท ตะกั่ว แคดเมียม และสารหนู ดังนั้น น้ำมันปลาที่มีความบริสุทธิ์ ต้องผ่านการทดสอบเพื่อแสดงให้เห็นว่าใน 1 หน่วยบริโภค ไม่ควรมีโลหะหนักที่เป็นอันตรายต่อผู้บริโภค - ไดออกซิน (Dioxin) : เป็นสารพิษที่เกิดขึ้นในกระบวนการผลิตที่มีการเผาไหม้ที่ไม่สมบูรณ์ มักพบในอาหารประเภทนม ปลา และหอย ซึ่งสาร Dioxin เป็นอันตรายกับผู้บริโภค ดังนั้นหากพบ Dioxin ปริมาณสูงในน้ำมันปลา ก็อาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพได้
น้ำมันปลาที่ดีควรมีลักษณะอย่างไร ?
- สีใส บ่งบอกความบริสุทธิ์
สีของน้ำมันปลาสามารถสะท้อนถึงคุณภาพของน้ำมันปลาได้ เนื่องจากสีของน้ำมันปลาจะเข้มขึ้นเมื่อมีการปนเปื้อนหรือมีการเสื่อมสภาพ หรือถูกออกซิเดชั่นจากอากาศ ดังนั้น หากน้ำมันปลามีสีเข้มขึ้น อาจเป็นสัญญาณของการปนเปื้อนหรือเสื่อมสภาพ - ปราศจากกลิ่นเหม็นหืน
กลิ่นคาวและรสขม เป็นสัญญาณว่าน้ำมันปลาอาจเกิดออกซิเดชันแล้ว
ดังนั้น น้ำมันปลาที่ใส จึงมีปริมาณของโลหะหนัก ปริมาณสารออกไซต์ และกลิ่นหืน น้อยกว่า น้ำมันปลาที่มีสีเข้ม
น้ำมันปลาขวดใหญ่หรือขวดเล็ก แบบไหนดีกว่ากัน ?
เมื่อพูดถึงน้ำมันปลาขวดใหญ่กับขวดเล็กแล้ว หากนำมาเปรียบเทียบปริมาณกับราคา จะพบทันทีว่าขวดใหญ่คุ้มค่ากว่าขวดเล็ก แต่อย่าลืมว่าทุกครั้งที่เราเปิดผนึกขวด หมายความว่าอากาศจากภายนอกได้เข้าไปในขวดแล้ว ดังนั้นน้ำมันปลาขวดใหญ่ก็จะสัมผัสกับอากาศนานกว่าขวดเล็กเพราะขวดใหญ่มีปริมาณแคปซูลน้ำมันปลามากกว่าขวดเล็ก ลองมาคำนวณเล่นๆ หาก 1 ขวดมี 100 เม็ดแล้วเรารับประทานวันละเม็ด ก็แสดงว่าอากาศได้สัมผัสกับน้ำมันปลาเป็นเวลา 100 วัน เมื่อเปรียบเทียบกับขวดเล็ก 30 เม็ด ที่เราเปิดทานทีละขวด แล้วจะเห็นว่าน้ำมันปลาขวดใหญ่จะสัมผัสกับอากาศนานกว่าขวดเล็กถึง 3 เท่าเลยทีเดียว ดังนั้น น้ำมันปลาขวดเล็ก จึงช่วยลดการสัมผัสอากาศในแต่ละครั้ง ทำให้คุณภาพของน้ำมันปลาคงอยู่ได้นานกว่า
ป้องกันน้ำมันปลาจากการเสื่อมสภาพได้อย่างไร ?
- ควรเก็บในที่แห้ง เย็น และห่างจากแสงแดด
- เลือกน้ำมันปลาที่แยกบรรจุในแผงฟอยล์ บรรจุภัณฑ์ที่ป้องกันอากาศ หรือเลือกแคปซูลที่ปิดสนิท เช่น Licaps เพื่อป้องกันการสัมผัสกับอากาศ และคงคุณภาพของน้ำมันปลาไว้ให้ได้มากที่สุด
แค่เปิดขวดอากาศก็เข้าไปในขวดแล้ว อย่างที่รู้กันดีว่าอากาศเป็นหนึ่งในปัจจัยสำคัญที่ทำให้น้ำมันปลาเกิดปฏิกิริยาออกซิเดชั่น ดังนั้น หากเราลดโอกาสที่อากาศจะสัมผัสกับน้ำมันปลาได้ การเสื่อมสภาพของน้ำมันปลาก็จะเกิดขึ้นได้ยากขึ้น ซึ่งในปัจจุบันมีแคปซูลที่ชื่อว่า Licaps ซึ่งเป็นแคปซูลที่มีคุณสมบัติป้องกันอากาศไม่ให้เข้าไปในแคปซูลได้ นั่นก็หมายความว่า สารสำคัญที่อยู่ในแคปซูลก็จะไม่ทำปฏิกิริยากับอากาศ ทำให้สารสำคัญยังคงสภาพเดิมได้ยาวนานขึ้น
ความเสี่ยงจากสารพิษในน้ำมันปลาที่เสื่อมสภาพ
Malonaldehyde (MDA) สารพิษที่อาจเกิดขึ้นเมื่อซื้อน้ำมันปลาขวดใหญ่เกินไป หรือเก็บน้ำมันปลาไว้เป็นเวลานาน หรือเก็บในสภาพที่ไม่เหมาะสม เช่น อุณหภูมิสูง มีแสงสว่าง น้ำมันปลาอาจเสื่อมคุณภาพ เกิดการออกซิเดชัน และเกิดการก่อตัวของสาร Malonaldehyde (MDA) โดย MDA มีความเกี่ยวข้องกับการเกิดมะเร็งหลายชนิด เช่น มะเร็งตับ มะเร็งลำไส้ใหญ่ เนื่องจาก MDA สามารถทำลายดีเอ็นเอได้ นอกจากนี้ MDA ยังสามารถทำลายเยื่อหุ้มเซลล์ ทำให้เกิดการอักเสบ และในระยะยาว MDA อาจส่งผลกระทบต่อระบบประสาท ทำให้เกิดความผิดปกติทางระบบประสาทซึ่งเป็นสาเหตุของโรคทางระบบประสาท เช่น โรคอัลไซเมอร์ โรคพาร์กินสัน เป็นต้น
แหล่งอ้างอิง :
- Harting Glade TF, Diaz Fuenzalida MA, Markovits Rojas A. Carrier fluid compositions for vacuum distillation to reduce persistent organic pollutants in fish oil products. US Patent 8,258,330 B2. 2012 Sep 4.
- Harting Glade TF, Diaz Fuenzalida MA, Markovits Rojas A. Method for producing a concentrate of eicosapentaenoic acid and docosahexaenoic acid esters. US Patent 8,586,772 B2. 2013 Nov 19.
- Nutrimuscle Conseil. What is the Totox Omega 3 index? [Internet]. Nutrimuscle. 2024 [cited 2024 Nov 20]. Available from: https://eu.nutrimuscle.com/blogs/news/indice-totox-omega-3?srsltid=AfmBOor_63Izo6sJt5cq9hnXM7fmm0lCet2ygnz4xmaSy81X6d7WMypG
- Innovation – Golden Omega [Internet]. Goldenomega.cl. 2020 [cited 2024 Nov 20]. Available from: https://www.goldenomega.cl/innovation/
- Licaps Liquid – Filled Capsules® – Pharmaceutical Business review [Internet]. Pharmaceutical Business review. 2024 [cited 2024 Nov 20]. Available from: https://www.pharmaceutical-business-review.com/products/licaps-liquid-filled-capsules/
- NHS Choices. Trimethylaminuria (“fish odour syndrome”) [Internet]. NHS. 2019. Available from: https://www.nhs.uk/conditions/trimethylaminuria/
- Oxidation in Omega-3 Oils: An Overview A White Paper Prepared by the Global Organization for EPA and DHA Omega-3s and the Council for Responsible Nutrition [Internet]. [cited 2024 Nov 20]. Available from: https://goedomega3.com/storage/app/media/scientific-reports/Oxidation%20in%20Omega-3%20Oils_%20An%20Overview.pdf
การเลือกซื้อน้ำมันปลาที่มีคุณภาพช่วยให้ได้รับประโยชน์จากโอเมก้า-3 อย่างเต็มที่ โดยควรตรวจสอบ มาตรฐานการผลิต ความคงตัวและความบริสุทธิ์ของน้ำมันปลา และเลือกผลิตภัณฑ์ที่ได้รับการรับรองจากองค์กรที่น่าเชื่อถือ รวมถึงเก็บรักษาให้ถูกวิธีเพื่อลดความเสี่ยงของการเสื่อมสภาพ
