เทโลเมียร์ กับความชราและการเจ็บป่วย
เทโลเมียร์คืออะไร
เทโลเมียร์ (Telomere) คือ ส่วนปลายของเส้นดีเอ็นเอ (DNA) ในโครโมโซม (Chromosome) ทำหน้าที่คล้ายปลอกหุ้มป้องกันไม่ให้ดีเอ็นเอเสียหายหรือพันกันระหว่างการแบ่งตัวของเซลล์ (เปรียบเสมือนปลอกพลาสติกที่หุ้มอยู่ปลายโครโมโซม คล้ายปลอกปลายของเชือกผูกรองเท้าไม่ให้ปลายลุ่ย) ซึ่งทุกๆ ครั้งที่เซลล์แบ่งตัว เทโลเมียร์จะสั้นลงเล็กน้อยตามธรรมชาติ จนถึงจุดหนึ่งที่สั้นเกินไป เซลล์จะหยุดแบ่งตัวและเข้าสู่ภาวะชรา หรือที่เรียกว่า “Senescence”
เทโลเมียร์เกี่ยวข้องอย่างไรกับความชราและการเจ็บป่วย
เทโลเมียร์ เปรียบเหมือนนาฬิกาชีวิต ตัวบ่งชี้ความชราและความเจ็บป่วย
เทโลเมียร์จะสั้นลงทุกครั้งที่มีการแบ่งเซลล์ และเมื่อเทโลเมียร์สั้นลงจนถึงจุดหนึ่ง เซลล์ก็จะหยุดแบ่งตัว และตายไป ส่งผลให้เซลล์เสื่อม เป็นสาเหตุที่ทำให้เราแก่ลงตามกาลเวลา เปรียบเสมือนนาฬิกาชีวิตที่ค่อยๆ หมดลง ความยาวของเทโลเมียร์จึงเปรียบได้กับนาฬิกาชีวภาพของเซลล์ ยิ่งสั้นมากเท่าไหร่ เซลล์ก็ยิ่งเสื่อมเร็วเท่านั้น การสั้นลงของเทโลเมียร์จึงสัมพันธ์กับภาวะแก่ก่อนวัย และโรคเรื้อรังต่าง ๆ เช่น โรคหัวใจ เบาหวาน ความดันโลหิตสูง และมะเร็ง
มีการศึกษาพบว่าคนที่อายุมากจะมีเทโลเมียร์ที่สั้นกว่าคนอายุน้อย คนที่มีสุขภาพดีจะมีเทโลเมียร์ที่ยาวกว่าคนที่มีสุขภาพไม่ดี และยังพบการศึกษามากมายที่แสดงให้เห็นว่าความยาวของเทโลเมียร์มีความสัมพันธ์กับความเสี่ยงของการเกิดโรคต่างๆ เช่น โรคมะเร็ง โรคหัวใจ โรคหลอดเลือดสมอง โรคเบาหวาน และโรคอ้วน เป็นต้น ความยาวของเทโลเมียร์ จึงมีความสัมพันธ์กับอายุและสุขภาพ
การเจ็บป่วยทางพันธุกรรม เกี่ยวข้องกับเทโลเมียร์ไหม
โรคทางพันธุกรรมบางชนิดเกิดจากความผิดปกติของเทโลเมียร์ เช่น โรค Dyskeratosis congenita เป็นโรคที่เกิดจากความผิดปกติของยีนที่เกี่ยวข้องกับการสร้างเทโลเมียร์ ส่งผลให้เทโลเมียร์สั้นลงเร็วกว่าปกติ หรือ โรค Bloom syndrome เป็นโรคทางพันธุกรรมที่หายากอีกชนิดหนึ่งที่ทำให้เกิดการแก่ก่อนวัย ซึ่งก็พบว่าเกิดจากความผิดปกติของเทโลเมียร์เช่นเดียวกัน
อะไรคือสาเหตุหลักที่ทำให้เทโลเมียร์สั้นลง
ปัจจุบันพบว่า ไม่เพียงแค่ความผิดปกติทางพันธุกรรมเท่านั้นที่ส่งผลต่อเทโลเมียร์ แต่ life style การใช้ชีวิต สิ่งแวดล้อมต่างๆ ก็ส่งผลให้เทโลเมียร์สั้นลงได้เช่นเดียวกัน เช่น การสูบบุหรี่ ความเครียด การรับประทานอาหารประเภทของทอด ไขมันสูง โรคเรื้อรัง การได้รับอนุมูลอิสระต่างๆ มลพิษ ยา สารเคมี การติดเชื้อและการอักเสบของร่างกาย เป็นต้น
- อายุ
ปัจจัยธรรมชาติที่ทำให้เทโลเมียร์สั้นลงตามการแบ่งตัวของเซลล์ ทุกครั้งที่เซลล์มีการแบ่งตัว เทโลเมียร์จะสั้นลงเล็กน้อย - ความเครียด
ทั้งความเครียดทางกายและทางใจ ล้วนทำให้เกิดอนุมูลอิสระที่เร่งให้เทโลเมียร์สั้นลงเร็วขึ้นได้ - การพักผ่อนไม่เพียงพอ
การนอนหลับน้อยกว่า 7-8 ชั่วโมงต่อคืน เป็นการขัดขวางกระบวนการฟื้นฟูเซลล์ตามธรรมชาติ - อาหาร
พฤติกรรมการรับประทานอาหารที่ไม่ดีต่อสุขภาพ มีน้ำตาลสูง มีไขมันทรานส์ และมีการแปรรูปมาก อาจส่งผลให้เกิดการอักเสบเรื้อรัง - การสูบบุหรี่
สารเคมีในบุหรี่ทำลายเทโลเมียร์ - มลพิษ
มลพิษทางอากาศ ส่งผลต่อการออกซิเดชัน ทำลายเซลล์และเทโลเมียร์ - โรคบางชนิด
โรคเรื้อรัง เช่น โรคหัวใจ โรคเบาหวาน โรคมะเร็ง เป็นต้น
เราจะล็อกและดูแลเทโลเมียร์ให้ยืนยาวได้อย่างไร
แม้ว่าเทโลเมียร์ของเราจะสั้นลงไปเรื่อยๆ ตามกาลเวลา แต่ยังโชคดีที่ร่างกายยังมีกลไกมหัศจรรย์ทางธรรมชาติที่ช่วยชะลอความแก่ นั่นคือ เทโลเมียเรส เอนไซม์พิเศษ ที่เปรียบเสมือน นายช่างผู้พิทักษ์ปลายโครโมโซม ทำหน้าที่ ปกป้อง ซ่อมแซม และต่อเติมความยาวของเทโลเมียร์ เพื่อป้องกันไม่ให้เทโลเมียร์สั้นลงจนเกินไป ช่วยให้เทโลเมียร์ยาวขึ้น ป้องกันเซลล์จากความเสียหาย กระตุ้นให้เซลล์แบ่งตัวได้อย่างมีประสิทธิภาพ เทโลเมียเรสเป็นกุญแจสำคัญในการชะลอความเสื่อมของเรา ร่างกายที่มีเทโลเมียเรสน้อย เทโลเมียร์จะสั้นลงเร็ว นำไปสู่ความชราและโรคต่างๆ เมื่อเรา Lock Telomere ได้ ก็ Lock อายุได้
นอกจากร่างกายจะช่วยซ่อมแซมเทโลเมียร์ได้แล้ว เราเองก็สามารถช่วยดูแลปกป้องเทเมียร์ได้เช่นกัน
- ลดความเครียด : หาเวลาผ่อนคลาย ฝึกสมาธิ โยคะ และการหายใจลึก ๆ ช่วยลดระดับฮอร์โมนคอร์ติซอล
- ออกกำลังกายอย่างเหมาะสม : เช่น เดินเร็ว โยคะ หรือแอโรบิก ช่วยยืดอายุเทโลเมียร์ได้
- พักผ่อนให้เพียงพอ : ควรนอน 7-8 ชั่วโมงต่อคืน เพื่อให้เซลล์ได้ฟื้นฟู
- รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ : เช่น ผัก ผลไม้ ถั่ว ธัญพืช ลดอาหารแปรรูปและน้ำตาล
- หลีกเลี่ยงสารพิษ : เลิกสูบบุหรี่ งดเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และหลีกเลี่ยงมลพิษ
- ทานอาหารเสริม : ปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร
สารอาหารที่มีประโยชน์ต่อเทโลเมียร์
☘ สารสกัดจากใบบัวบก (Gotu Kola Extract)
ใบบัวบก สมุนไพรไทยที่คุ้นเคยกันดี โด่งดังในด้านสรรพคุณในการรักษาแผลและสมานผิว แต่น้อยคนทราบว่า ใบบัวบกยังมีศักยภาพในการชะลอวัย สารสกัดจากใบบัวบกอุดมไปด้วยสารสำคัญที่มีประโยชน์ต่อร่างกาย โดยเฉพาะสาร asiaticoside และ madecassoside ที่มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ ช่วยปกป้องเซลล์จากความเสียหาย กระตุ้นการสร้างคอลลาเจนมีงานวิจัยที่พบว่าสารสกัดจากใบบัวช่วยเร่งการซ่อมแซมเทโลเมียร์ และเพิ่มความยาวของเทโลเมียร์ได้
☘ แอล-กลูตาไธโอน (L-Glutathione)
L-Glutathione สารต้านอนุมูลอิสระระดับเซลล์ ช่วยในการชะลอวัย ฟื้นฟูสุขภาพ และเสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกัน มีการค้นพบว่า L-Glutathione ช่วยกระตุ้นการทำงานของเอนไซม์เทโลเมียเรส ซึ่งทำหน้าที่ต่อเติมความยาวของเทโลเมียร์ ช่วยซ่อมแซม DNA ที่เสียหาย ซึ่งเป็นสาเหตุของความเสื่อมของเซลล์ และเป็นต้นเหตุของการสร้างเซลล์ที่ผิดปกติที่เป็นสาเหตุของการเกิดเซลล์กลายพันธุ์อย่างเซลล์มะเร็งได้ นอกจากนี้ยัง ช่วยกำจัดอนุมูลอิสระ ซึ่งเป็นสาเหตุของความเสื่อมของเซลล์ ริ้วรอยก่อนวัย และโรคต่างๆ แต่น่าเสียดายที่กลูต้าไธโอนจะถูกทำลายโดยกรดในกระเพาะ ดังนั้นเราต้องหาผลิตภัณฑ์ที่สามารถปกป้องกลูต้าไธโอนจากกรดด้วย เช่น แคปซูล DR cap
☘ สารสกัดจากเปลือกองุ่น (Grape Skin Extract)
ในเปลือกองุ่น อุดมไปด้วยสารอาหาร และสารต้านอนุมูลอิสระมากมาย โดยเฉพาะ Resveratrol เรสเวอราทรอล ที่เป็นสารโพลีฟีนอล ช่วยต้านอนุมูลอิสระ ต้านการอักเสบ เพิ่มการทำงานของเซลล์ไมโตรคอนเดรีย ที่เป็นแหล่งผลิตพลังงานและการเผาผลาญในร่างกาย อีกทั้งยังช่วยกระตุ้นการทำงานของยีน Sirtuins ที่ช่วยช่วยปกป้อง DNA และควบคุมกระบวนการความแก่ของเซลล์ Resveratrol ปกป้อง DNA จากความเสียหาย ป้องกันการกลายพันธุ์ สาเหตุของโรคมะเร็ง
☘ ซิงค์ กลูโคเนต (Zinc Gluconate)
สังกะสี แร่ธาตุสำคัญต่อร่างกาย มีบทบาทสำคัญใน ระบบภูมิคุ้มกัน การเจริญเติบโต การซ่อมแซมเนื้อเยื่อ และการรักษาสมดุลฮอร์โมน โดยพบว่า สังกะสีในรูปแบบ Zinc Gluconate มีโมเลกุลขนาดเล็ก ละลายน้ำได้ดี ดูดซึมได้ดี เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการเสริมสร้างสุขภาพ ชะลอวัย ยืดอายุเทโลเมียร์ และลดความเสี่ยงของโรคต่างๆ
☘ สารสกัดจากกีวีฟรุต (Kiwifruit Extract)
ในผลกีวีมีเอนไซม์แอคตินิดิน Actinidin ซึ่งเป็นเอนไซม์ชนิดโปรติเอสที่ช่วยย่อยโปรตีน ที่นอกจากจะช่วยย่อยโปรตีนจากอาหารแล้ว ยังช่วยบำรุงผิวพรรณ ช่วยย่อยคอลลาเจนเก่า กระตุ้นการสร้างคอลลาเจนใหม่ เสริมสร้างภูมิคุ้มกันโดยช่วยย่อยโปรตีนของเชื้อโรคต่างๆ ลดการติดเชื้อ อีกทั้งช่วยย่อยโปรตีนที่เป็นพิษ ลดความเสี่ยงโรคเรื้อรังต่างๆ
☘ สารสกัดจากดอกดาวเรือง (Marigold Extract)
ในดอกดาวเรืองมีสารสำคัญคือ Lutein และ Zexanthin ที่นอกจากจะช่วยเรื่องบำรุงสายตา ต่อต้านอนุมูลอิสระแล้ว ยังพบว่าสารสำคัญนี้ยังสามารถเพิ่มความยาวของเทโลเมียร์ได้อีกด้วย
☘ ผงปักคี้ (Astragalus Powder)
ผงปักคี้ หรือ Astragalus ช่วยในการกระตุ้นการสร้างคอลลาเจน โปรตีนสำคัญที่ช่วยให้ผิวเต่งตึง ยืดหยุ่น ลดริ้วรอย ช่วยให้ผิวชุ่มชื้น ไม่แห้งกร้าน
☘ สารสกัดจากสับปะรด (Pineapple Extract)
สารสกัดจากสับปะรด มีเอนไซม์โบรมีเลน ที่มีคุณสมบัติช่วยย่อยโปรตีน เช่นเดียวกับผลกีวี จึงช่วยช่วยย่อยสลายคอลลาเจนเก่า กระตุ้นการสร้างคอลลาเจนใหม่ ลดการติดเชื้อ อีกทั้งช่วยย่อยโปรตีนที่เป็นพิษ ลดความเสี่ยงโรคเรื้อรังต่างๆ
☘ สารสกัดจากเห็ดหูหนูขาว (White Jelly Mushroom Extract)
สารสกัดจากเห็ดหูหนูขาว เป็นแหล่งไฮยาลูรอนิกธรรมชาติจากพืช ช่วยเติมเต็มความชุ่มชื้นให้ผิว กระตุ้นการสร้างคอลลาเจน และอีลาสติน โปรตีนสำคัญที่ช่วยให้ผิวกระชับ ยืดหยุ่น ซึ่งเมื่ออายุมากขึ้นร่างกายจะสร้างไฮยาลูรอนิกแอชิดน้อยลง ส่งผลให้ผิวแห้งกร้าน ข้อต่อเสื่อม เป็นสาเหตุของความชรา
☘ นิโคทินาไมด์ (Nicotinamide)
Nicotinamide หรือ วิตามินบี3 วิตามินที่จำเป็นต่อร่างกาย มีบทบาทสำคัญใน กระบวนการเผาผลาญพลังงาน การสร้างและซ่อมแซมเซลล์ และการทำงานของระบบประสาท อีกทั้งยังเป็นสารตั้งต้นของ NAD+ หรือ Nicotinamide adenine dinucleotide ซึ่งเป็นโคเอนไซม์ที่พบในเซลล์ทุกเซลล์ของร่างกาย มีความสำคัญในขบวนการฟื้นฟูเซลล์ในระดับดีเอ็นเอ โดยไปเปิดการทำงานของยีน Sirtuins ที่ช่วยควบคุมการสร้างโปรตีนที่ช่วยปกป้อง DNA และควบคุมกระบวนการความแก่ของเซลล์ ถึงแม้ว่าร่างกายจะสามารถผลิต NAD+ ได้เอง แต่ปริมาณจะลดลงเรื่อยๆตามกาลเวลา และจากปัจจัยต่างๆ เช่น ความเครียด มลพิษ และการพักผ่อนไม่เพียงพอ
การดูแลเทโลเมียร์ คือ การดูแลรากฐานของเซลล์ในร่างกาย เมื่อเทโลเมียร์แข็งแรง เซลล์ก็สามารถทำหน้าที่ได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ ส่งผลให้สุขภาพโดยรวมดีขึ้น ลดความเสี่ยงของโรคเรื้อรัง และช่วยให้เราอายุยืนอย่างมีคุณภาพ ทีนี้คุณก็รู้แล้วนะว่าจะชะลอนาฬิกาของชีวิตได้อย่างไร…